Sinds deze week zijn de verhoren van ruim 2.100 Engelandvaarders online te bekijken en op naam te doorzoeken op de website van het Nationaal Archief in Den Haag. Engelandvaarders waren Nederlanders die tijdens de Tweede Wereldoorlog vanuit bezet gebied naar Engeland afreisden. Eenmaal in Engeland aangekomen werden ze verhoord door de Britse en Nederlandse veiligheidsdiensten.

De reis van Engelandvaarders was vaak lang en gevaarlijk. Niet iedereen overleefde het. De Engelandvaarders doorkruisten op hun tocht meestal verschillende landen. Ze liepen altijd het risico opgepakt te worden, zeker op de momenten dat ze illegaal een grens overstaken. Ook het reizen door neutrale landen was niet zonder gevaar. In de praktijk deden veel van deze landen namelijk concessies aan Nazi-Duitsland om te voorkomen dat ze zelf aangevallen zouden worden.

Er waren verschillende manieren om in Engeland te komen. Een op de tien Engelandvaarders lukte het om met een bootje via de Noordzee de overkant te bereiken. Ongeveer zestig procent nam de Zuidelijke route via België, Frankrijk, Spanje en Portugal, soms met een tussenstop in het neutrale Zwitserland. Een andere veel gebruikte route was de Noordelijke route. Deze liep via het neutrale Zweden en vandaar per vliegtuig naar Engeland. In de beginjaren van de oorlog arriveerde een aantal Engelandvaarders via de Oostelijke route (Sovjetunie, Japan, Verenigde Staten) in Engeland. Onder de Engelandvaarders bevonden zich ongeveer 70 vrouwen.

De Engelandvaarders die Engeland wisten te bereiken stond een reeks verhoren te wachten. Allereerst screende de Britse geheime dienst MI5 de Engelandvaarders op politieke betrouwbaarheid. De dienst wilde zo voorkomen dat spionnen het land zouden binnenkomen. Na de Britse screening volgde een nieuwe ronde verhoren: deze keer door de Nederlandse veiligheidsdienst. Engelandvaarders moesten daarbij uitgebreid verslag doen van de reis die ze hadden afgelegd. Daarnaast verzamelde de Nederlandse veiligheidsdienst informatie over de situatie in Nederland en over collaborateurs. Het Nationaal Archief bewaart de verslagen van deze verhoren.

Tekst gaat door onder foto.

Foto: Nationaal Archief.

Zeventig vrijwilligers

De verhoren van de Engelandvaarders vormen een waardevolle bron van informatie over de reizen die zij hebben afgelegd. Binnen het project De reizen van Engelandvaarders in kaart gebracht zijn zeventig vrijwilligers met de verhoren aan de slag gegaan. Ze hebben de verhoren van ruim 2.100 Engelandvaarders doorgenomen en genoteerd welke routes zij namen, wat hun belevenissen waren en met wie zij samen reisden. Samenwerkingspartner WO2NET maakte per individu, voor zover mogelijk, een tijdlijn en een kaart van de reisroutes en publiceerde deze op www.oorlogsbronnen.nl.

Op de website van het Nationaal Archief kan iedereen nu zoeken naar individuele Engelandvaarders. Op de site staan de persoonsgegevens en informatie over de route die de Engelandvaarders aflegden. Ook is er een link naar het gescande verhoor en naar mogelijke andere bronnen.